رژیم مدیترانهای و سلامت لثه: چگونه تغذیه میتواند از بیماری لثه جلوگیری کند؟
تحقیقات جدید ارتباط بین رژیم غذایی گیاهمحور و کاهش التهاب لثه را نشان میدهد
رژیم مدیترانهای (Mediterranean Diet) به دلیل فواید متعددش، از حمایت از سلامت قلب تا حفظ شناخت، شناخته شده است؛ اما تحقیقات جدید نشان میدهد که این رژیم ممکن است در برابر بیماری لثه (Gum Disease) نیز اثر محافظتی داشته باشد.
لوئیجی نیبالی (Luigi Nibali)، استاد پریودنتولوژی (Periodontology) در کالج کینگز لندن، میگوید: «بیماری لثه اغلب فقط به عنوان یک مسئله بهداشتی دیده میشود، اما یافتههای ما نشان میدهد که آنچه میخوریم میتواند نقش حمایتی داشته باشد. یک رژیم غذایی متعادل و گیاهمحور میتواند به کاهش التهاب (Inflammation) و حمایت از لثههای سالمتر در کنار مراقبت منظم دهان کمک کند.»
یافتههای مطالعه
این مطالعه که در مجله Journal of Periodontology منتشر شده، دادههای ۲۰۰ بیمار را شامل نتایج معاینه کامل دندان، نمونههای خون و پرسشنامه رژیم غذایی، بررسی کرده است.
افرادی که بیشترین پیروی را از رژیم مدیترانهای داشتند، سلامت لثه بهتر و سطوح پایینتر التهاب داشتند. در مقابل، افرادی که رژیم مدیترانهای را رعایت نمیکردند، نشانههای شدیدتری از بیماری لثه و سطوح بالاتری از التهاب – به ویژه در صورت مصرف زیاد گوشت قرمز (Red Meat) – داشتند.
محققان تأکید کردند که این مطالعه فقط همبستگی (Association) را نشان میدهد و نه علیت (Causation). همچنین داشتن نمونههای بزرگتر میتواند یافتهها را تقویت کند.
رژیم مدیترانهای و سلامت دهان
بیماری لثه در ایالات متحده شایع است؛ حدود ۲ نفر از هر ۵ بزرگسال بالای ۳۰ سال به نوعی از این بیماری مبتلا هستند که به آن بیماری پریودنتال (Periodontal Disease) میگویند.
شایعترین علت، رعایت ضعیف بهداشت دهان است که منجر به تجمع پلاک (Plaque) و التهاب میشود. اما رژیم غذایی نیز میتواند نقش مهمی داشته باشد.
نیبالی میگوید: «رژیم مدیترانهای سرشار از مواد مغذی ضدالتهابی (Anti-inflammatory Nutrients) مانند آنتیاکسیدانها (Antioxidants)، فیبر (Fiber) و چربیهای سالم (Healthy Fats) است که میتواند به تعدیل پاسخ ایمنی کمک کند. در مقابل، رژیمهای سرشار از غذاهای فرآوری شده (Processed Foods) و گوشت قرمز، التهاب را افزایش داده و بیماری لثه را تشدید میکنند.»
به گفته بئاتریز بزرا (Beatriz Bezerra)، استاد بالینی و مدیر برنامه پیشدکترا در بخش پریودنتیکس UCLA: «ویزیتهای منظم دندانپزشکی، مسواک زدن و نخ دندان کشیدن روزانه و پیروی از یک رژیم غذایی ضدالتهابی (Anti-inflammatory Diet) میتواند به کاهش شروع و شدت بیماری لثه کمک کند.»
نکات کلیدی درباره رژیم مدیترانهای
اجزای اصلی رژیم مدیترانهای:
- میوهها و سبزیجات فراوان: سرشار از آنتیاکسیدان و ویتامین برای کاهش التهاب
- غلات کامل (Whole Grains): منبع عالی فیبر
- حبوبات (Legumes): پروتئین گیاهی و فیبر
- آجیل و دانهها: چربی سالم و مواد مغذی ضدالتهابی
- روغن زیتون (Olive Oil): منبع اصلی چربی سالم
- ماهی و غذاهای دریایی: سرشار از امگا-۳ (Omega-3)
- مصرف محدود گوشت قرمز: کاهش التهاب
- مصرف معتدل لبنیات: به ویژه ماست و پنیر
مکانیسم اثر رژیم مدیترانهای بر سلامت لثه
- کاهش التهاب: ترکیبات ضدالتهابی رژیم مدیترانهای پاسخ التهابی را تعدیل میکند.
- تقویت سیستم ایمنی: ویتامین C، ویتامین E و سلنیوم (Selenium) به تقویت سیستم ایمنی کمک میکنند.
- حمایت از میکروبیوم دهانی (Oral Microbiome): فیبر و پریبیوتیکها (Prebiotics) به سلامت میکروبیوم دهان کمک میکنند.
- کاهش استرس اکسیداتیو (Oxidative Stress): آنتیاکسیدانها از بافت لثه در برابر آسیب محافظت میکنند.
ارتباط سلامت دهان و سلامت کلی
- بیماری قلبی-عروقی (Cardiovascular Disease): التهاب مزمن لثه خطر بیماری قلبی را افزایش میدهد.
- دیابت (Diabetes): بیماری لثه کنترل قند خون را دشوارتر میکند و بالعکس.
- بیماریهای التهابی: ارتباط با آرتریت روماتوئید (Rheumatoid Arthritis).
- سلامت شناختی: افزایش خطر زوال عقل (Dementia) در صورت ابتلا به بیماری لثه.
نکات عملی برای اتخاذ رژیم مدیترانهای
- شروع تدریجی: با تغییرات کوچک مثل افزودن سبزیجات و جایگزینی روغن زیتون شروع کنید.
- برنامهریزی وعدهها: تهیه لیست خرید و تمرکز بر غذاهای سالم.
- پخت در خانه: کنترل بیشتر بر مواد اولیه و روش پخت.
- لذت بردن از غذا: غذا خوردن با خانواده و دوستان.
اهمیت بهداشت دهان در کنار رژیم غذایی
- مسواک زدن منظم: دو بار در روز با خمیردندان فلوراید (Fluoride Toothpaste).
- استفاده از نخ دندان: حذف پلاک و ذرات غذا.
- دهانشویه ضدباکتریایی (Antibacterial Mouthwash): کاهش باکتریهای مضر دهان.
- ویزیتهای منظم دندانپزشکی: حداقل دو بار در سال.
- ترک سیگار: یکی از مهمترین عوامل خطر بیماری لثه.
غذاهایی که باید محدود کنید
- قندهای اضافه شده (Added Sugars): افزایش رشد باکتریهای مضر
- نوشیدنیهای شیرین: افزایش پوسیدگی دندان و بیماری لثه
- غذاهای فرآوری شده: قند، نمک و چربی ناسالم بالا
- گوشت قرمز زیاد: افزایش التهاب و پیشرفت بیماری لثه
- الکل: خشکی دهان و افزایش خطر بیماری لثه
نقش مکملها
- ویتامین C: حیاتی برای سلامت لثه
- ویتامین D: مهم برای سلامت استخوان و ایمنی
- امگا-۳: کاهش التهاب لثه
- پروبیوتیکها (Probiotics): حمایت از میکروبیوم سالم دهانی
تحقیقات آینده
- نیاز به مطالعات بیشتر: نمونههای بزرگتر و طولانیمدت برای تأیید یافتهها
- بررسی مکانیسمهای دقیق: کشف چگونگی تأثیر رژیم مدیترانهای بر سلامت لثه
- شخصیسازی توصیههای غذایی: بر اساس ژنتیک، میکروبیوم و عوامل فردی
امتحان رژیم مدیترانهای برای حمایت از سلامت دهان و کلی بدن بیخطر است، اما جایگزین مراقبتهای بهداشت دهان (مانند مسواک زدن، نخ دندان و ویزیت دندانپزشکی) نمیشود.
رژیم مدیترانهای رویکردی جامع برای سلامت است که نه تنها به سلامت لثه کمک میکند، بلکه مزایای زیادی برای قلب، مغز و بدن دارد. با ترکیب این رژیم با بهداشت دهان مناسب، میتوانید از سلامت دهان و لثه خود محافظت کنید.
سلامت دهان بخشی مهم از سلامت کلی است و تغذیه نقش مهمی در آن دارد. با انتخابهای هوشمندانه غذایی و مراقبت منظم از دهان، به لبخند سالمتر و زندگی سالمتری دست یابید.
