۴ اشتباه رایج که خطر مسمومیت غذایی را افزایش میدهند
راهنمای جامع پیشگیری از بیماریهای ناشی از غذا و حفظ ایمنی مواد غذایی
مسمومیت غذایی (Food Poisoning) یک مشکل رایج در ایالات متحده است که سالانه تقریباً ۱۲۸,۰۰۰ بستریشدن در بیمارستان و ۳,۰۰۰ مرگومیر ایجاد میکند. خبر خوب این است که اغلب میتوانید با انجام اقداماتی ساده، از آلودگی غذای خود توسط میکروبهای مضر و بروز عفونت جلوگیری کنید.
در این مقاله، چهار اشتباه رایج که میتواند خطر بیماری مرتبط با غذا را افزایش دهد و راهکارهای جایگزین برای ایمنی غذایی بیان شده است.
۱. نشستن صحیح دستها
یکی از غفلتهای عمده، نشستن درست یا اصلاً نشستن دستها قبل و بعد از آمادهسازی غذا، بهویژه هنگام کار با گوشت یا غذاهای دریایی خام است. دکتر مایکل لوین (Michael Levine)، استادیار پزشکی اورژانس در UCLA Health میگوید این کار میتواند میکروبهای مضر را به غذای شما منتقل کند یا باعث آلودگی بدن از طریق لمس چشم، بینی یا دهان شود.
اهمیت شستن دستها
کارشناسان توصیه میکنند دستها را نه تنها قبل و بعد از کار با غذا، بلکه پس از استفاده از دستشویی و قبل از غذا خوردن هم بشویید. برای انجام صحیح، از صابون و آب استفاده کنید و دستها را حداقل ۲۰ ثانیه به خوبی بشویید. به نواحی بین انگشتان و زیر ناخنها توجه کنید.
روش صحیح شستن دستها:
۱. خیس کردن: دستها را زیر آب تمیز (گرم یا سرد) بگیرید، شیر آب را ببندید و صابون بزنید. ۲. کف کردن: کف دستها را با هم، پشت دستها، بین انگشتان، زیر ناخنها و مچها بشویید. ۳. مالیدن (حداقل ۲۰ ثانیه): همه سطوح را کاملاً بمالید، انگشت شست و نوک انگشتان را فراموش نکنید. ۴. آبکشی: دستها را زیر آب جاری تمیز بشویید تا صابون کامل پاک شود. ۵. خشک کردن: با حوله تمیز یا به صورت طبیعی خشک کنید.
زمانهای مهم شستن دستها:
- قبل از: آمادهسازی یا خوردن غذا، مراقبت از فرد بیمار، درمان زخم یا بریدگی.
- بعد از: آمادهسازی غذا (خصوصاً گوشت خام)، استفاده از دستشویی، تعویض پوشک، لمس حیوانات یا زباله، عطسه و سرفه، لمس زخم.
اشتباهات رایج:
- شستشوی سریع (کمتر از ۲۰ ثانیه)
- استفاده تنها از آب بدون صابون
- نخشک کردن دستها
- استفاده از حوله مشترک یا کثیف
۲. پختن ناکافی غذا
یکی دیگر از اشتباهات رایج، پخت ناکافی غذا است. مصرف غذاهای نیمپز مانند مرغ و گوشت میتواند منجر به عفونتهایی مانند سالمونلا (Salmonella) و ایکلای (E. coli) شود.
اهمیت دمای پخت
برای اطمینان از ایمنی، از دماسنج غذا (Food Thermometer) استفاده کنید:
- مرغ، بوقلمون و پرندگان: ۱۶۵°F (۷۴°C)
- استیک و کباب: ۱۴۵°F (۶۳°C) + ۳ دقیقه استراحت
- گوشت چرخکرده و سوسیس: ۱۶۰°F (۷۱°C)
- ماهی و غذاهای دریایی: ۱۴۵°F (۶۳°C)
- تخممرغ و غذاهای حاوی آن: ۱۶۰°F
- غذاهای باقیمانده: ۱۶۵°F
نکات استفاده از دماسنج
- دماسنج را در ضخیمترین قسمت گوشت فرو کنید.
- از لمس استخوان، چربی یا غضروف خودداری کنید.
- چند نقطه را بررسی کنید.
- دماسنج را طبق دستورالعمل کالیبره کنید.
۳. گذاشتن غذاهای باقیمانده برای مدت طولانی
گذاشتن غذاهای باقیمانده (Leftovers) در دمای محیط برای مدت طولانی، خطر رشد باکتریها را افزایش میدهد.
منطقه خطر (Danger Zone)
باکتریها سریعترین رشد را در دمای ۴۰ تا ۱۴۰°F (۴ تا ۶۰°C) دارند. غذاهای گرم باید بالای ۱۴۰°F نگهداری شوند و غذاهای باقیمانده باید ظرف دو ساعت یخچال شوند.
استثنا:
اگر دمای محیط بالای ۹۰°F (۳۲°C) باشد، غذا را ظرف یک ساعت یخچال کنید.
نکات ذخیرهسازی صحیح
- غذا را در ظروف کمعمق بگذارید و سریع سرد کنید.
- از ظروف دربسته و برچسبدار استفاده کنید.
- یخچال روی ۴۰°F (۴°C) و فریزر روی ۰°F (-۱۸°C) تنظیم باشد.
- گوشت پخته: ۳-۴ روز در یخچال، ۲-۶ ماه در فریزر.
- هرگز غذا را در دمای اتاق ذوب نکنید؛ فقط در یخچال، آب سرد یا ماکروویو.
۴. اجازه دادن به انتشار میکروبها در آشپزخانه
افزایش خطر آلودگی متقاطع (Cross-contamination) یکی از مشکلات رایج ایمنی غذا است. دکتر احمد عبدالحمید (Ahmed Abdelhamid)، استادیار میکروبیولوژی غذا در دانشگاه ایالتی میشیگان، هشدار میدهد:
راههای جلوگیری از انتشار میکروبها
- استفاده از تختههای برش جداگانه (گوشت قرمز، مرغ، ماهی، سبزیجات و نان)
- جداسازی مواد خام در سبد خرید و یخچال
- شستشوی کامل ظروف با آب گرم و صابون یا ماشین ظرفشویی
- تعویض و ضدعفونی منظم اسفنجها و دستمالها
- هرگز مرغ خام را نشویید
- تمیز و ضدعفونی کردن سطوح پس از کار با گوشت خام
علائم مسمومیت غذایی
علائم مسمومیت غذایی میتواند از خفیف تا شدید متغیر باشد:
- ناراحتی معده (Upset Stomach)
- حالت تهوع (Nausea)
- استفراغ (Vomiting)
- اسهال (Diarrhea)
- تب، درد شکم، سردرد، ضعف و خستگی
زمان شروع علائم
- سریع (۱-۶ ساعت): استافیلوکوکوس اورئوس، باسیلوس سرئوس
- متوسط (۶-۲۴ ساعت): کلستریدیوم پرفرینجنس، سالمونلا، نوروویروس (Norovirus)
- کند (۱-۷ روز): ایکلای، کمپیلوباکتر، لیستریا (Listeria)
گروههای پرخطر
- کودکان خردسال
- بزرگسالان مسن
- زنان باردار
- افراد با سیستم ایمنی ضعیف (سرطان، HIV/AIDS، پیوند، دیابت و بیماریهای مزمن)
چه زمانی به پزشک مراجعه کنید؟
اگر علائم شدیدی مانند اسهال مداوم، تب بالا یا استفراغ مکرر که مانع از مصرف مایعات میشود دارید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
