مردم اسرارآمیز شرق آسیا در عصر یخبندان ناپدید شدند و گروه دیگری جای آن‌ها را گرفتند

پژوهشگران با مقایسه ژنتیک مرد تیانویان، فرد چهل‌هزارساله‌ پیداشده در غار تیانویان پکن، با DNA حاصل از بقایای انسان‌های باستانی متعلق به ۲۵ فرد از منطقه آمور که بخش‌هایی از شرق چین و روسیه را شامل می‌شود، اطلاعاتی درباره این مردم اسرارآمیز به‌دست آوردند. پژوهشگران دریافتند تبار مرد تیانویان احتمالا از ۴۰ هزار تا ۳۳ هزار سال پیش در سراسر آسیای‌شرقی گسترش یافته است. کیائومی فو، نویسنده ارشد مطالعه از آکادمی علوم چین، گفت پس‌ازآن این مردم ناپدید شدند و جمعیت جدیدی حدود ۱۹ هزار سال پیش درست زمانی ظاهر شدند که آخرین بیشینه یخچالی (LGM) در حال پایان بود. آخرین بیشینه یخچالی (از حدود ۲۶،۵۰۰ تا ۱۹،۰۰۰ سال پیش) دورانی است که صفحات یخی در بیشترین وسعت خود بودند.

به‌گزارش لایو ساینس، سال ۲۰۰۳ گروه پژوهشی دیگری بقایای مرد تیانویان را پیدا کردند و تا امروز، DNA این فرد قدیمی‌ترین ژنوم شناخته‌شده انسان‌های باستانی شرق آسیا است. با استناد به دانش حاصل از مطالعه مرد تیانویان و دیگر یافته‌های باستان‌شناسی، پژوهشگران می‌دانند انسان‌های مدرن از چهل‌هزار سال پیش در نواحی شمال‌شرق آسیا زندگی می‌کردند. این منطقه فلات مغولستان، شمال چین، ژاپن، شبه‌جزیره کره و مناطق کوهستانی شرق دور روسیه را دربر می‌گیرد.

مطالعات اخیر دانشی در زمینه پویایی جمعیت شرق آسیا از حدود نه‌هزار سال پیش تا زمان‌های تاریخی اخیر فراهم کرده است؛ اما در‌این‌باره که از چهل‌هزار تا نه‌هزار سال پیش چه اتفاقی افتاده است، دانش زیادی وجود ندارد. فو و همکارانش DNA مرد تیانویان را با بقایای باستانی انسان‌هایی مقایسه کردند که بین ۳۳،۰۰۰ تا ۳،۴۰۰ سال پیش در منطقه آمور زندگی می‌کردند. فو با ارسال ایمیلی به لایوساینس گفت این بازه زمانی دوره‌ای را دربر می‌گیرد که در آن، یخچال‌های طبیعی که بخش‌های وسیعی از زمین را پوشانده بودند، عقب‌نشینی کردند و برای درک آنچه مهم است که برای مردمان شمال‌شرقی آسیا در جریان و پس از LGM رخ داد.

شمال‌شرقی آسیا در همان عرض‌های جغرافیایی واقع شده است که اروپای مرکزی و جنوبی در آن قرار دارد. پژوهشگران در مطالعه‌شان نوشتند: «در اروپا، جابه‌جایی‌ها و اندازه جمعیت انسانی متاثر از نوسان‌های اقلیمی عصر یخبندان بوده است. نوسان‌های اقلیمی ممکن است تأثیر مشابهی بر تاریخ جمعیت‌های مناطق با عرض جغرافیایی بالا و ارتفاعات بالا در آسیا گذاشته باشد.»

_{استخوان فک مرد تیانویان که چهل‌هزار سال پیش در منطقه‌پکن کنونی زندگی می‌کرد}

تجزیه‌و‌تحلیل DNA باستانی نشان داد قدیمی‌ترین فرد مطالعه‌شده که زنی از عصر پلیستوسن با عنوان AR33K است و حدود ۳۳ هزار سال پیش در منطقه آمور زندگی می‌کرد، درمقایسه‌با تمام افراد باستانی و مدرن دیگر متعلق به شرق آسیا که اطلاعات آن‌ها تاکنون منتشر شده، بیشترین تشابه ژنتیکی را با مرد تیانویان دارد (AR نشان‌دهنده آمور و 33K مخفف ۳۳ هزار است).

زن باستانی دیگری که DNA وی قبلا در مطالعه‌ای توصیف شده بود، حدود ۳۴ هزار سال پیش در دره سالخیت در شمال‌شرقی مغولستان زندگی کرده بود. این زن درحدود ۱،۱۵۹ کیلومتری AR33K و ۱،۱۱۴ کیلومتری غار تیانویان پیدا شد. مطالعه‌ای که سال ۲۰۲۰ در مجله Science منتشر شد، نشان می‌داد زن سالخیت ۷۵ درصد تشابه ژنتیکی با مرد تیانویان و ۲۵ درصد تشابه ژنتیکی با گروه باستانی دیگری از شرق آسیا داشته است که در امتداد رودخانه یانا در شمال سیبری زندگی می‌کردند. به‌گفته فو، باتوجه‌به اینکه هم AR33K و هم مرد تیانویان حدود ۷۵ درصد تشابه ژنتیکی با زن سالخیت دارند، ممکن است این افراد از اعضای گروه‌های خویشاوندی بوده باشند که حداقل هفت هزار سال در سراسر آسیای‌شرقی در حال جابه‌جایی بودند.

برخلاف زن سالخیت، AR33K درمقایسه‌با مرد تیانویان تبار مرتبط با یانای بیشتری ندارند که به‌گفته فو احتمالا نشان می‌دهد تبار تیانویان / AR33K پیش از آخرین بیشینه یخچالی در شمال‌شرقی آسیا هم ازنظر جغرافیایی از شمال چین تا مغولستان و منطقه آمور و هم ازنظر زمانی از ۴۰ هزار تا ۳۳ هزار سال پیش گسترش یافته است.

پژوهشگران برای توضیح ژنتیک زن سالخیت می‌گویند شاید افراد دارای تبار مرتبط با تیانویان با مردمی با تبار مرتبط با یانا در مغولستان تلاقی پیدا کرده باشند؛ اما قبل از آخرین بیشینه یخچالی از مردم باستانی منطقه آمور جدا مانده باشند. یکی دیگر از افراد مطالعه، AR19K که حدود نوزده‌هزار سال پیش در اواخر دوره آخرین بیشینه یخچالی در منطقه آمور زندگی می‌کرد، توجه پژوهشگران را به خود جلب کرد. تبار ژنتیکی AR19K با تیانویان و AR33K فرق دارد که نشان‌دهنده این است احتمالا تغییر جمعیتی رخ داده است. به‌عبارت‌دیگر، درحالی‌که AR33K و تیانویان ژن‌هایی به مردمان جدید آسیای‌شرقی انتقال دادند، جمعیت‌هایی که خود به آن تعلق داشتند، در مقطعی از زمان در جریان آخرین بیشینه یخچالی ناپدید شد.

درحقیقت، AR19K قدیمی‌ترین فرد باستانی شمال‌شرق آسیا است که تاکنون شناسایی شده؛ یعنی این فرد از اجداد مردمان باستانی شمال‌شرقی آسیا بوده است. شناسایی این جد نشان می‌دهد سابقه جدایی ژنتیکی شمال‌جنوب در شرق آسیا در نوزده‌هزار سال پیش وجود داشته است؛ یعنی ده‌هزار سال زودتر از چیزی که قبلا کشف شده بود.

نمونه‌های جوان‌تر حاکی از آن بود که برخی از مناطق شرق آسیا ارتباط ژنتیکی درخورتوجهی با گذشته داشته‌اند. برای مثال، پژوهشگران قبلا تصور می‌کردند جمعیت‌های مدرن در منطقه آمور تداوم ژنتیکی هشت‌هزارساله با شکارچی‌گردآورندگان و کشاورزان عصر نوسنگی داشته باشند که در غار دویل گیت در شرق دور روسیه و منطقه آمور زندگی می‌کردند. بااین‌حال، تجزیه‌و‌تحلیل جدید نشان داد این استمرار به چهارده‌هزار سال پیش یا شش‌هزار سال پیش از آنچه برمی‌گردد که قبلا تصور می‌شد.

مطالعه جدید بازه زمانی‌ای را محدودتر کرد که در آن، واریانت ژنتیکی خاص آسیایی معروف به EDAR V370A ظاهر شد. این واریانت با صفاتی مانند ساقه ضخیم‌تر مو و غدد عرق بیشتر و دندان‌های پیش بیل‌شکل مرتبط است. فو گفت:

فراوانی این وایانت ژنتیکی احتمالا پس از آخرین بیشینه یخچالی افزایش پیدا کرده است. مشاهده‌های مستقیم ما با استفاده از DNA باستانی احتمالا از این فرضیه حمایت می‌کند که انتخاب روی EDAR V370A موجب افزایش ویتامین D در شیر مادر در محیطی شده است که در آن تابش فرابنفش کم بوده است. به‌طور‌کلی، نتایج نشان می‌دهد آخرین بیشینه یخچالی تأثیر شدیدی روی انسان‌های باستانی گذاشته است که در آسیای شرقی زندگی می‌کردند و مطالعه حاضر تصویر واضح‌تری از تاریخچه جمعیتی شمال شرقی آسیا ارائه می‌دهد.

این مطالعه در مجله Cell منتشر شده است.