به یادماندنی‌ترین و شنیدنی‌ترین نوحه‌های محرمِ ایرانی

طی دهه‌های اخیر، سبک‌ها و گونه‌های نوظهور، جای روضه‌خوانی و نوحه‌خوانی سنتی را گرفته‌اند؛ با این حال روضه‌خوانان نسل‌های پیشین هستند که با پرداخت درست، سبک و سیاق این آئین‌ها در انتقال واقعه عاشورا و مصائب امام حسین (ع) و یارانش، به ما نقشی اساسی داشتند.

زینب زینب 

«زینب زینب» اثر ماندگاری  از مداح بسیار بزرگ و توانمند مرحوم سلیم مؤذن زاده اردبیلی و برادر رحیم مؤذن زاده اردبیلی که از جمله کار‌های او اجرای ماندگار اذان است.

سلیم مؤذن زاده اردبیلی مداح سرشناس اهل بیت که نوای داوودی وی شهرت جهانی دارد. او به زبان‌های ترکی، فارسی و عربی نوحه سرایی می‌کرد.

مکن‌ای صبح طلوع

یکی از ملودی‌ها ماندگار در مراسم شب عاشورا، نوحه‌ای است قدیمی و کوتاه، اما پرهیجان با ترجیع «مکن‌ای صبح طلوع» که دستجات عزادار در کثیری از مناطق ایران همچنان تکرار می‌کنند. این بند از اشعار مرحوم کربلایی محمود بهجت پدر مرحوم آیت الله بهجت است.

کربلائی محمود بهجت، شاعری گمنام بود که به شغل خبّازی اشتغال داشت. شعر «بر مشامم می‌رسد هر لحظه بوی کربلا» یکی از بهترین اشعار حماسی و عاشورائی که در حلقه عزاداران امام حسین (ع)، زینت‌بخش مجالس سینه‌زنی است و به عنوان شعر آیینی ماندگار، نیز سروده او است.

باز این چه شورش است 

نوحه ماندگار «باز این چه شورش است که در خلق عالم است» شعر محتشم کاشانی درباره قیام کربلا با صدای محمد حسین توکل تک‌خوان اصلی «گروه سرود بچه‌های آباده» است.

این مداحی خاطره‌انگیز برای متولدین دهه شصت یادآور محرم‌های باصفا در آن سال‌هاست. با گذشت بیش از سه دهه از ضبط این نوحه توسط «گروه سرود بچه‌های آباده» این نوا همچنان همه را حسینی می‌کند.‌

ای اهل حرم میر و علمدار نیامد 

«ای اهل حرم میر و علمدار نیامد» آنقدر معروف هست که در کنار ترجیع‌بند معروف محتشم کاشانی، راه خودش را به فرهنگ عامه باز کرده و به عنوان یکی از المان‌های فرهنگ عاشورا در ایران مطرح می شود. اطلاعات چندانی از شاعر این دو دمه در دست نیست.

روایتی درباره این نوحه وجود دارد؛ این نوحه مربوط به حاج حسن رشیدی از نوحه‌خوانان قدیمی تهران است. او شاعر این دو دمه معروف را فردی به نام «میرزا عبدالله خداداد» معرفی می‌کند که او هم از نوحه‌خوان‌های قدیمی تهران بوده. گویا تخلص میرزا عبدالله «دیوانه» و با این عنوان شعر‌سروده است.

بنشین تا به تو بگویم زینب

«بنشین تا به تو بگویم زینب» از مداحی‌های مشهور بوشهری برای وفات حضرت زینب (س) بوده است. اغلب این نوحه را با نام «خواهر من» نیز می‌شناسند.

حسین فخری که نام او با تاریخ خرمشهر و دفاع مقدس پیوندی ابدی خورده است این نوحه را اجرا کرده است. از نوحه‌های معروف وی می‌توان به نوحه‌ی هفتاد و دو پروانه اشاره کرد. حسین فخری دارای ویژگی‌های برجسته‌ای است که او را به رغم برخی محدودیت‌هایی که این عرصه دارد، از دیگران جدا می‌کند.