سال های طولانی و سخت تحریم های اقتصادی که برای صنعت هوایی ایران چند دهه طول کشید باعث شد فکر ساخت هواپیمای داخلی به عنوان یک گزینه جدی مطرح شود، گزینه ای که سابقه چند ساله گذشته نشان از عدم موفقیت آن دارد.
از برنامه ریزی برای طراحی وساخت هواپیماهای کوچک و متوسط از یک سو و تلاش برای ساخت قطعات مورد نیاز برای هواپیماهای زمین گیر از سوی دیگر بخشی از برنامه ریزی هایی که بود که هرچند برای مدتی به شکلی جدی دنبال شد اما در نهایت نتوانست راه به جایی ببرد.
نمونه هوپیمای آنتونوف ۱۴۰ که با مشارکت طرف ایرانی ساخته شد و به ثبت چند سقوط تلخ انجامید تنها بخشی از نتیجه ای بود که راه عبور از آن ایجاد تغییرات جدی در شرایط حضور ایران در صنعت هوانوردی کشور به حساب می آمد، موضوعی که در جریان مذاکرات هسته ای خیلی زود به عنوان یکی از اولویت های اصلی کشور مطرح شد.
انحصار آمریکا در بسیاری از بخش های صنعت هوانوردی جهان باعث شده نه تنها ایران که بسیاری از کشورهای دیگر برای افزایش توان خود در این صنعت با اما و اگرهای جدی مواجه شوند و در این مسیر تاکید بر لزوم صدور مجوز اوفک برای فروش هواپیماهای جدید به ایران تنها بخشی از محدودیت هایی است که این انحصار را اثبات می کند. از این رو طرف های ایرانی در جریان مذاکرات خود برای خرید هواپیماهای جدید به طور جدی روی خدمات پس از فروش و سهیم شدن ایران در فرایند تولید هواپیما تاکید داشتند و آنچه از دل توافق ها بیرون آمده نشان دهنده موفقیت در این حوزه بوده است.
بر اساس آنچه در قرارداد ایرباس و بویینگ آمده، این دو شرکت خدمات پس از فروش هواپیماهای خود را به عنوان اصلی غیر قابل انکار قبول کرده اند و حتی احتمال آن وجود دارد که ایرباس در حوزه های مختلف مانند آموزش، تعمیر و نگهداری هواپیما مراکزی را در ایران تایید کند.
در کنار آن در جریان قرارداد اخیر ایران با شرکت هواپیماساز ATR نیز در کنار اثبات حق بلندمدت ایران در استفاده از خدمات شرکت خارجی، بحث ساخت قطعات مورد نیاز این هواپیماها در کشور نیز مطرح شده است.
مدیرعامل ایران ایر در این رابطه گفته ما در کنار قرارداد با ایرباس یک قرارداد هم در حضور رئیس سازمان هواپیمایی کشوری و مدیرعامل ایرباس داشتیم که قرار شد ایران و ایرباس همکاری در زمینه امکان تولید قطعات در حوزه سخت افزاری و نرم‌افزاری با استفاده از پتانسیل موجود در داخل کشور را داشته باشند. اکنون همین امتیاز را در قرارداد با ATR تسری داده‌ایم و پیش بینی کردیم که در آینده این همکاری بین دو شرکت وجود داشته باشد.
رسیدن به این مرحله نشان از تفاوت جدی به وجود آمده پس از اجرایی شدن برجام دارد. در شرایطی که در سال های سخت تحریم آزمون و خطای داخلی تنها شیوه ورود ایران به عرصه هواپیماسازی بود، با اجرایی شدن برجام و نهایی شدن چند قرارداد ابتدایی این فضا به وجود آمده که شرکت های ایرانی خود در دل خط تولید ایرباس و ATR جای دهند و دستاوردهای این توافق مهم شاید صنعت هوانوردی ایران را وارد مرحله ای جدید از توسعه کند.
