تحقیقات امروزه نشان می دهد که حدود 400 هزار گونه گیاهی در جهان وجود دارد که تقریبا 8 هزار نمونه از آن ها در ایران یافت می شود از میان این تعداد بالای گونه های گیاهی کاکتوس ها و ساکولنت ها با توجه به ظاهر جذاب و متفاوت, سبک زندگی خاص, نگهداری و پرورش آسان در بسیاری از گونه ها و گل های لطیف و زیبایشان طرفداران زیادی دارند
با گسترش آپارتمان نشینی و زندگی پر مشغله امروزی سال به سال بر تعداد پرورش دهندگان این گیاهان افزوده می شود. با توجه به استقامت و بردباری کاکتوس ها نسبت به شرایط محیطی حتی افراد پر مشغله یا تازه کار هم قادر به پرورش این گیاهان صبور خواهند بود. در ضمن تأسیسات حرارت مرکزی موجود در آپارتمان ها روزهای سرد زمستان را هم برای کاکتوس ها گرم و دلچسب کرده است. در این مطلب از چیدانه به نحوه نگهداری 5 گونه رایج این گیاهان در کشورمان می پردازیم.
نکات مهمی که در نگهداری کاکتوس باید بدانید
کاکتوس ها برای رشد به نور فراوان نیاز دارند
چند اصل مهم در نگهداری کاکتوس
کاکتوسها از جمله جذابترین و متنوعترین گیاهان خانگی هستند. اکثر انواع کاکتوس حتی در دست یک صاحب تازه کار، به راحتی رشد میکنند. برای نگهداری از کاکتوس ها این چند اصل را فراموش نکنیم. هرچند کاکتوسها در تمام مدت سال در گل فروشیها، فروشگاههای لوازم خانگی و حتی سوپرمارکتها به فروش میرسند، اما بهترین فصل تهیه آنها تابستان است.
نکاتی برای نگهداری کاکتوس
– گلدان کاکتوس
در ابتدا، گلدانی برای کاکتوس انتخاب کنید. معمولا زمانی که کاکتوسی را میخرید، مدت زیادی از رشد آن در گلدان فعلی گذشته است و به احتمال زیاد به یک تغییر گلدان نیاز دارد. گلدانی را انتخاب کنید که تنها اندکی از گلدان فعلی بزرگتر باشد زیرا فضای بیش از حد به آبیاری بیش از اندازه منجر میشود. در ضمن توجه کنید که ته گلدان سوراخهایی برای خروج آب اضافه موجود باشد، زیرا بدون وجود آنها، کاکتوس پوسیده و خواهد مرد.
کاکتوس عمودی: گلدان مناسب برای این نوع کاکتوس، ظرفی است که دهانه آن به اندازه نصف قد گیاه باشد و بهتر است به جای عریض بودن، عمیق باشد.
کاکتوس گرد: گلدان مناسب این کاکتوس تنها باید 4 تا 5 سانتیمتر عریضتر از کاکتوس باشد.
– خاک کاکتوس
خاک کاکتوس، کالای بعدی سبد شماست. بهترین نوع خاک کاکتوس، اصلا برای این گیاه تهیه میشود و در اکثر فروشگاههای لوازم خانگی و باغبانی و گل فروشی موجود است. اگر موفق به تهیه این خاک نشدید، میتوانید با مخلوط کردن یک قسمت خاک گلدان با یک قسمت ماسه و کمی شن برای عبور راحت تر آب، خاک مناسبی تهیه کنید.
بزرگترین مشکل برای صاحبان کاکتوس، آبیاری بیش از حد است
– تعویض گلدان کاکتوس
اگر امکان دارد، هنگام تعویض گلدان کاکتوس بهتر است گلدان قبلی را بشکنید و گیاه را از آن خارج نمایید. زیرا خارج کردن کاتوس با بیلچه موجب زخمی شدن ریشه میشود. مقداری خاک کاکتوس تازه در ته گلدان ریخته و کاکتوس را روی آن قرار دهید و اطراف آن را با خاک بیشتر پر کنید. این کاکتوس تا یک هفته پس از تعویض گلدان نباید در معرض نور شدید آفتاب قرار بگیرد و آبیاری آن نیز باید به اندازه باشد تا بتواند به محیط جدید خو بگیرد. پس از این جابجایی، کاکتوس تنها در صورتی به گلدان دیگر منتقل میشود که این تعویض کاملا ضروری باشد.
پس از تعویض گلدان، مراقبت از کاکتوس ساده ترین کار ممکن است، تنها مورد بسیار مهم این است که بدانید کاکتوس دو فصل دارد، فصل رشد فعال که در طی بهار و تابستان رخ میدهد و فصل استراحت که در پاییز و زمستان است، زمانی که کاکتوسها به خواب زمستانی فرو میرند.
برای جلوگیری از زخمی شدن دست، کاکتوس را با یک ورق روزنامه که چندلا تا زده اید جابجا کرده و برای ریختن خاک در گلدان نیز از یک برگ کاغذ تا شده استفاده کنید.
– دمای مورد نیاز کاکتوس
کاکتوسها میتوانند در فصل رشد خود دمای 32 تا 38 درجه را تحمل کنند و بهترین دما در فصل استراحت آنها، 7 تا 12 درجه سانتیگراد است. این دمایی است که کاکتوس در محل طبیعی زندگی با آن روبرو میشود. هوای سرد در فصل استراحت، میتواند به گل دهی گیاه در فصل رشد منجر شود.
– آبیاری کاکتوس
در طی فصل رشد فعال کاکتوس باید بیش از دوران استراحت آبیاری شود. برنامه خاص و تعریف شده ای برای آبیاری کاکتوس وجود ندارد و برنامه آن به گلدان، خاک، آب و هوا و عوامل مشابه بستگی دارد. بهترین روش برای تعیین مقدار آب مورد نیاز کاکتوس، این است که گیاه را مدتی با دقت زیرنظر بگیرید. هنگام آبیاری سعی کنید تمام سطح خاک خیس نشود و مراقب خروج آب نیز باشید.
دور بعدی آبیاری باید در زمانی باشد که خاک کاکتوس کاملا خشک شده باشد. ساده ترین روش حصول اطمینان از خشکی خاک این است که یک خلال دندان را با احتیاط در خاک فرو کنید، اگر خلال دندان نمناک شد، باز هم یکی دو روز صبر کنید. گیاه در فصل استراحت خود تنها چند هفته یکبار به آبیاری نیاز دارد.
– نور موردن نیاز کاکتوس
کاکتوس به نور فراوان نیاز دارند و قرار دادن آنها در داخل اتاق و پشت پنجره های جنوبی بسیار مناسب است. در صورت ناکافی بودن نور طبیعی، نور مصنوعی نیز میتواند به عنوان مکمل، به کار رود.
– کود مورد نیاز کاکتوس
کاکتوس در طی پاییز و زمستان تنها هر دو تا سه ماه یک مرتبه به کود احتیاج دارد. یک کود کم ازت برای کاکتوس مناسب است. کودهایی که به تدریج در خاک آزاد میشوند نیز برای کاکتوس مناسب هستند، اما این کودها تنها یک مرتبه در بهار به خاک افزوده میشوند.
– مشکلات
بزرگترین مشکل برای صاحبان کاکتوس، آبیاری بیش از حد است. اما این مشکل تنها با کمی دقت قابل حل است. آبیاری بیش از حد موجب پوسیدگی ساقه و ریشه گیاه کاکتوس میشود و متاسفانه هنگامی که ریشه کاکتوس بپوسد یا حتی پوسیدگی در آن آغاز شود، دیگر نمیتوان گیاه را نجات داد. آفتهای کاکتوس به نسبتا معدود هستند، اما هنگام خرید کاکتوس توجه کنید که حشره ای مشکوک روی آن لانه نکرده باشد. در صورتی که آفات کاکتوس به سراغ گیاه شما آمدند، با اندکی حشره کش میتوانید آنها را از بین ببرید.
اصول نگهداری کاکتوس در خانه
نگهداری کاکتوس گوش خرگوشی
این مدل کاکتوس تیغ ندارد بلکه دارای گلوشیدهای زرد یا سفید در دسته های زیاد است. رنگ گل های آن زرد بوده و به نور کامل آفتاب و نیمه سایه علاقه مند است. خاک مناسب این گیاه خاکی با زهکشی خوب است که مدت طولانی خیس نماند. در تابستان باید آبیاری اش به صورت منظم انجام گیرد ولی بین هر بار آبیاری اجازه دهید خاک آن خشک شود و در زمستان در حدی که پدها چروکیده نشوند، آن را آبیاری کنید. بهترین راه تکثیر این گیاه قلمه زدن است. برای این کار پد مناسبی از گیاه را جدا کرده و چند روزی در سایه نگه دارید تا کمی خشک شود. سپس آن را در خاک مناسب گذاشته و 2 تا 3 روز بعد آبیاری کنید. معمولا مدت زمان ریشه دار شدن قلمه گیاه یک ماه طول می کشد.
نگهداری کاکتوس استوانه ای (چیلیتا)
این مدل کاکتوس تیغ هایی به رنگ زرد یا نارنجی دارد که به شکل دسته های 14 تا 25 تایی به سمت بدنه کاکتوس خم شده اند. این گیاه گل های زرد کمرنگ و صورتی دارد و خاک ماسه ای با زهکشی خوب را می پسندد. همچنین به نور زیاد و غیرمستقیم آفتاب نیاز دارد. با توجه به اینکه ریشه این کاکتوس بسیار مستعد پوسیدگی است به آبیاری آن توجه کنید. در تابستان به طور منظم و پس از خشک شدن خاک آبیاری شود و در زمستان آبیاری اش باید بسیار محدود باشد. این گیاه از طریق قلمه زدن قابل تکثیر است.
تیغ های این گونه کاکتوس زرد و سفیدرنگ است که در صورت تابش مستقیم خورشید قد تیغ ها بلندتر می شود. نمونه های بالغ این گونه در صورتی که نور کافی دریافت کرده و قطر آن به 40 تا 50 سانتی متر رسیده باشد از اواخر بهار گلدهی اش را آغاز می کند؛ گل های زرد و کوچکی که روزها باز می شوند. در دوره رشد تابستانی این گیاه به آب کافی نیاز دارد اما نه خیلی زیاد. پس اجازه دهید سطح خاک مابین دو آبیاری خشک شود. در نتیجه تماس با خاک مرطوب بهتر است اطراف گیاه به منظور جلوگیری از پوسیدگی قسمت های پایین کاکتوس با سنگریزه پوشانده شود. توجه داشته باشید درصورتی که نور آفتاب به اندازه کافی نباشد، رشد طولی بیشتر از رشد قطری شده و کاکتوس به صورت نیمه استوانه ای بزرگ می شود.
نگهداری کاکتوس آلوئه گورخری
برگ های این گونه گوشتی و آبدار بوده و به صورت به هم چسبیده کنار هم قرار می گیرد. خاک سبک (دو قسمت ماسه و یک قسمت خاک برگ) مناسب این گیاه است. گل های آن به صورت خوشه ای و زنگوله ای شکل بوده و رنگ آن سفید مایل به سبز است که معمولا در تابستان ظاهر می شوند. این گیاه به آبیاری زیادی احتیاج ندارد؛ بنابراین اجازه دهید خاکش بین هر آبیاری کاملا خشک شود. این گونه روشنایی را بسیار دوست دارد و به نور کافی آفتاب نیازمند است. بهترین روش برای تکثیر این نوع کاکتوس کاشت پاجوش های آن است.
نگهداری کاکتوس سدوم یا ناز سدوم
این گیاه همیشه سبز و گوشتی است. این گونه شاخه های نازک با برگ های استوانه ای آبدار به رنگ سبز روشن همراه قرمز دارد. گل های این گونه ستاره ای شکل و به رنگ زرد کمرنگ، صورتی و سفید است. خاک مناسب این گیاه مخلوطی از خاک باغچه، خاک رس و ماسه شسته شده است. این گیاه به نور زیاد، آبیاری اندک و خاک قلیایی نیاز دارد. برای تکثیر این گیاه یک ساقه را که به اندازه کافی بلند شده انتخاب کرده و قلمه انتهایی آن را به طول 5 سانتی متر جدا کنید و آنها را به مدت 2 روز کنار بگذارید و بعد در خاک نسبتا مرطوب بکارید.
چند نکته طلایی در نگهداری کاکتوس
برای گیاهانی که به محیط قلیایی نیاز دارند، می توانید با آبی که در آن تخم مرغ پخته اید، گیاه را آبیاری کنید.
برای گیاهانی که محیط اسیدی را می پسندند استفاده از تفاله چای خشک شده نتیجه مطلوبی خواهد داشت.
برای آبیاری گیاهان تان بهتر است از آب شب مانده که کلر آن از بین رفته است، استفاده کنید.
گلدان های سفالی مناسب ترین گزینه برای نگهداری کاکتوس هاست؛ زیرا رطوبت اضافی به راحتی از جدار متخلخل آنها خارج شده و سلامت ریشه را تامین می کند و از سوی دیگر هوا به راحتی وارد خاکدانه های اطراف گیاه شده و تهویه کافی اطراف ریشه ها صورت می گیرد. استفاده از گلدان های پلاستیکی باعث ضعیف شدن گیاه شده و رشد آن را کاهش می دهد.
فراموش نکنید برای اینکه کاکتوس تان در فصل بهار و تابستان به گلدهی برسد، لازم است در فصل زمستان شرایط خوبی برای استراحت داشته باشد؛ بنابراین توجه کنید در فصل سرما کاکتوس را در مکانی خنک قرار داده و آبیاری آن را بسیار محدود کنید.
مولف: دکتر فرامرزی
