پژوهشگران دانشگاه صنعتی سهند و دانشگاه تنسی آمریکا نانوحسگر زیستی برای شناسایی نوعی ماده خطرناک موجود در غذاهای کنسرو شده عرضه کردند که قادر است در مدت زمان ۲۹ ثانیه این ماده را شناسایی کند.
عادات نامطلوب غذایی در شیوه زندگی کشورهای در حال توسعه از جمله ایران، علاوه بر اینکه تهدیدی برای سلامتی کودکان و نوجوانان محسوب می‌شود، سایر افراد را نیز در معرض ابتلا به انواع بیماری‌ها قرار می‌دهد.
یکی از راه‌های آسان برای تهیه غذا، استفاده از کنسرو آنها است. مطالعات محققان حوزه غذا و دارو نشان می‌دهد که استفاده از غذاهای کنسرو شده در بلندمدت باعث ایجاد مشکلات متعددی در انسان می‌شود. برخی از این مشکلات ناشی از استفاده از مواد خطرناک در تولید قوطی‌های کنسرو می‌شود.
بر این اساس، محققان دانشگاه صنعتی سهند با همکاری دانشگاه تنسی آمریکا نانو حسگری برای شناسایی نوعی ماده خطرناک موجود در کنسرو ارائه کردند.
دکتر هادی میرزاجانی از محققان این طرح تحقیقاتی با اشاره به ماده خطرناک بیسفنول A به عنوان یکی از مواد پرکاربرد در تولید قوطی‌های کنسرو، گفت: این تحقیقات با هدف پایش غلظت ماده خطرناک بیسفنول A در غذاهای کنسرو شده و نوشیدنی‌های موجود در ظروف پلاستیکی بوده است.
وی اضافه کرد: روش‌های ارائه شده قبلی به آزمایشگاه‌های بسیار مجهز نیاز دارند و بسیار هزینه‌بر هستند، ضمن آنکه از قدرت بالا در تشخیص برخوردار نیستند. بنابراین در این کار تحقیقاتی تلاش کردیم تا با طراحی و ساخت یک زیست نانوحسگر ارزان و سریع، مشکلات روش‌های قبل در شناسایی این ماده خطرناک را رفع کنیم.
میرزاجانی هزینه بسیار پایین را از مزایای نانو حسگر تولیدشده عنوان کرد و افزود: هزینه ساخت این حسگر، حتی در ابعاد آزمایشگاهی در حدود 3000 تومان است که اگر به تولید انبوه برسد، قیمت تمام شده آن کاهش خواهد یافت.
به گفته وی با توجه به فرآیند ساخت پیشنهادی، کل تجهیزات اولیه برای ساخت حسگر با مبلغی بالغ بر 20 میلیون تومان قابل تأمین است. استفاده از این روش ساخت نیز به حساسیت بسیار بالا و زمان آشکارسازی بسیار پایین در حد 20 ثانیه منجر شده است.
میرزاجانی استفاده از فناوری نانو را یکی از دلایل اصلی بالا بودن دقت این حسگر دانست و یادآور شد: در ساختار این حسگر از آپتامر به عنوان مولکول پروب استفاده شده است. آپتامرها ساختارهای نانومتری هستند که از یک طرف به سطح الکترود حسگر متصل می‌شوند و طرف دیگر در داخل محلول حاوی ماده شیمیایی شناور می‌شوند. برای یک حسگر با کاربرد خاص، آپتامرها می‌توانند طوری انتخاب شوند که دارای قابلیت اتصال و گزینش پذیری بالایی نسبت به یک مولکول خاص باشند.
این محقق با تاکید بر اینکه برای ساخت این حسگر از روش مدار چاپی استفاده شد، اظهار کرد: مواد اولیه و تجهیزات آن به آسانی و به ارزانی در داخل کشور وجود دارد؛ بنابراین با اعمال تحریم‌ها در بازه‌های زمانی مختلف، این اطمینان وجود دارد که واحدهای صنعتی بتوانند نیازهای خود را به‌راحتی تأمین کنند.
وی اضافه کرد: مدت‌زمان آشکارسازی ماده خطرناک بیسفنول 20 ثانیه است.
به گفته این دانش‌آموخته دانشگاه صنعتی سهند، بیسفنول A در حجم زیادی برای تولید پلاستیک‌های پلی کربنات و رزین‌های اپوکسی مورد استفاده در محصولات پلاستیکی، دیواره قوطی‌های کنسرو، ظروف غذا و نوشیدنی‌ها و اسباب‌بازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در غذاهای کنسرو شده این ماده به‌راحتی می‌تواند وارد مواد غذایی موجود در قوطی شده و موجبات اختلال در سیستم غدد درون‌ریز را فراهم کند.
نتایج این تحقیقات که حاصل همکاری دکتر هادی میرزاجانی دانش‌آموخته مقطع دکترای دانشگاه صنعتی سهند تبریز، دکتر اسماعیل نجفی اقدم و دکتر حبیب بدری قوی فکر از اعضای هیأت علمی دانشگاه سهند تبریز و محققانی از دانشگاه تنسی آمریکا است، در مجله Biosensors and Bioelectronics با ضریب تأثیر 7.780 منتشر شد.
