مطالعه موفقیت ها و شکست های روبات های ساخته دست بشر برای فرود بر مریخ, گنجینه ارزشمند طراحان کنجکاوی بوده است
تاریخ مأموریت های فضایی مریخ نشان می دهد سفر به سیاره سرخ آسان نیست. غیر از مریخ نورد «کنجکاوی» که یک هفته ای از فرود تاریخی آن بر سطح مریخ می گذرد تاکنون ۱۶ فضاپیمای دیگر به قصد فرود بر مریخ به فضا پرتاب شده ، اما در این میان فقط شش مأموریت فضایی با موفقیت بر سطح این سیاره نشسته است. اولین فضاپیمایی که به مریخ پرتاب شد و مأموریتش را با موفقیت به انجام رساند، «مریخ ۳» بود.
این فضاپیما که متعلق به اتحاد جماهیر شوروی بود، ۲۰ ثانیه پس از رسیدن به مریخ و مخابره تصاویر ابتدایی به زمین ارتباطش با زمین قطع شد. البته دلیل شکست این مأموریت هرگز معلوم نشد (یا دست کم اعلام عمومی نشد). شاید در همان لحظه یک توفان مریخی مریخ۳ را منهدم کرده باشد، یا هنگام فرود در فرستنده های آن اشکالی ایجاد شده باشد.
به هر حال مریخ ۳ آغازگر نسل مریخ نوردها بود و از زمان پرتاب آن تا امروز که به کنجکاوی رسیده ایم، اطلاعات ما درباره سیاره مریخ بسیار تغییر کرده است.
شکست بعدی متعلق به تلاش سازمان فضایی ناسا از ایالات متحده بود. مریخ نورد «مارس پولار لندر» هنگام گذر از اتمسفر رقیق مریخ، از کار افتاد و همه دانشمندان جوانی را که منتظر اطلاعات ارسالی آن بودند، ناامید کرد.
جورج سانتایانا، فیلسوف اسپانیایی می گوید: «کسانی که اشتباهات گذشته را مطالعه نمی کنند، محکوم به تکرار آنند.» به همین دلیل می توان با نگاهی به مأموریت های قبلی مریخ و بررسی موارد خطا در آنها از اشتباهات ماموریت های جدید مانند کنجکاوی کاست. در زیر تاریخچه ای از شرح مأموریت های مریخ آمده است.
مارس ۲ (سال ۱۳۵۰): این فضاپیما شامل یک مدارگرد بزرگ و یک ربات الصاقی برای فرود روی سطح مریخ بود. البته با توجه به این که ارسال این فضاپیما، اولین مأموریت اتحاد جماهیر شوروی سابق به قصد سفرهای بین سیاره ای بود، فضاپیما سنگین از کار درآمد. کپسول فرود کروی آن حدود ۲/۱ متر قطر داشت و وزن آن حدود نیم تن بود. البته اهداف این مأموریت هم کمی بلندپروازانه بود: روی آن دو دوربین عکاسی و ابزارهایی برای هواسنجی نصب شده بود.
دیگر اهداف این فضاپیما هم بررسی ترکیبات جو و ویژگی های خاک مریخ بود. مراحل اولیه فرود این مریخ نورد بخوبی انجام شدند، اما هنگام فرود روی خاک مریخ، چتر آن عمل نکرد و تجهیزاتش بشدت به خاک مریخ برخورد کرد و تا امروز مدارگرد ها نتوانسته اند مکان این مریخ نورد را روی سطح مریخ بیابند.
مارس ۳ (سال ۱۳۵۰): پنج روز بعد، فضاپیمای بعدی از مدارگردش جدا شد و روی سطح مریخ فرود آمد. تمامی مراحل فرود بخوبی انجام شد. مریخ نورد بدون این که تجهیزاتش آسیبی ببیند طی ۹۰ ثانیه روی مریخ فرود آمد. مکان فرود این مریخ نورد، مدار ۴۵ درجه جنوبی و ۱۵۸ درجه غربی بود.
نکته: غیر از مریخ نورد «کنجکاوی» که یک هفته ای از فرود تاریخی آن بر سطح مریخ می گذرد تاکنون ۱۶ فضاپیمای دیگر به مقصد فرود بر مریخ به فضا پرتاب شده ، اما در این میان فقط شش مأموریت فضایی با موفقیت بر سطح این سیاره نشسته است
مریخ ۳ پس از فرود کارش را شروع کرد و تصاویری را به مدارگردش فرستاد ، اما پس از ۲۰ ثانیه ناگهان همه چیز متوقف شد و فقط یک تصویر غیرواضح از آن به زمین رسید. تا به امروز هنوز دلیل قطع ارتباط مریخ ۳ با زمین معلوم نشده، اما به احتمال قوی یک توفان مریخی ناگهانی باعث قطع ارتباط آن با زمین شده است.
مارس ۶ (سال ۱۳۵۳): در تابستان ۱۳۵۳، اتحاد جماهیر شوروی دو مدارگرد و ربات های فرود متصل به آنها را به سیاره سرخ فرستاد. نوروز سال بعد کپسول فرود با سرعتی بیش از ۲۰ هزار کیلومتر بر ساعت وارد جو مریخ شد. همه چیز بخوبی پیش می رفت.
مریخ نورد ارسال اطلاعات به مدارگرد را آغاز کرد و حدود چهار دقیقه هم به فعالیتش ادامه داد، اما ناگهان ارتباط رادیویی قطع شد. تحلیل ها نشان می دهد به احتمال قوی، سیستم راکت فرود دچار مشکل شده و از کار افتاده بود.
مارس ۷ (سال ۱۳۵۳): پس از این که هفت ماه بدون حادثه از مأموریت های بین سیاره ای می گذشت و مریخ ۷ با سرعت سرسام آوری به سیاره سرخ نزدیک می شد ناگهان به دلیل اختلالات کامپیوتری، کپسول فرود آن حدود چهار ساعت زودتر از زمانی که تعیین شده بود رها شد. مکان فرود آن تقریباً ۸۰۰ مایل با آنچه پیش بینی می شد فاصله پیدا کرد و به این ترتیب این ماموریت هم با شکست مواجه شد.
وایکینگ۱ (سال ۱۳۵۵): ناسا برای این ماموریت بودجه ای میلیارد دلاری در نظر گرفت. وایکینگ ۱ رباتی بود با بازوهایی برای نمونه برداری از خاک مریخ و ابزارها و آزمایش هایی درباره هوا و ترکیبات جو مریخ.
وایکینگ۱ در میانه تابستان سال ۱۳۵۵ روی مریخ فرود آمد و تا نوامبر سال ۱۳۶۱ به ارسال داده به زمین ادامه داد. در این زمان دو سال از غیرفعال شدن مدارگرد آن می گذشت. این مأموریت موفقیتی فوق العاده داشت و حتی بیش از آنچه ناسا انتظار داشت از آن داده به دست آمد.
نکته جالب توجه درباره این مریخ نورد این بود که طی مدتی هزینه های مأموریت آن از طرف بخش خصوصی پرداخت می شد تا تیم عملیاتی مریخ نورد بتواند به فعالیتش ادامه دهد.
مریم درودیان
